Սույն աշխատությունը պատմության ու ռիսկերի կառավարման և, նվազ չափով՝ նպատակներին հասնելու համար գործակցության առաջարկների համակցություն է ըստ որոշակի ծրագրի: Աշխատությունն անկասկած շատ կարևոր է և բոլոր հնարավորություններն ունի դառնալու ջանքերի ձևավորման մեկնարկ: Դրանով իսկ, թվում է, սա հիմնականում հասցեագրված է գիտնականներին ու վերլուծաբաններին: Սակայն աշխատանքը մի կողմից սեր ու հարգանք է ներշնչում, իսկ մյուս կողմից՝ ափսոսանք, տագնապ ու բացասական սպասելիքներ: Չէի ասի՝ զուր սպասելիքներ, որովհետև ոչինչ զուր չէ, բայց՝ հենց բացասական է: Պարզապես ինձ կարևոր է թվում նպատակներին հասնելը: Հակառակ դեպքում, հակազդեցության կամ իրավիճակի փոխակերպման բախումը շատ հավանական է:
Աշխատության ուղեգիծը Սփյուռքի ներսում բանավեճերի և քննարկումների ծավալումն է, որոշակի ճանապարհով զարգացման, սոցիալական պատասխանատվության ուսուցման և ամրապնդման մղումը և այն ամենը, ինչը կարելի է բնութագրել որպես կրթալուսավորչական աշխատանք, քարոզչական առաքելություն, բարոյավարքագծային դաստիարակություն: Նման նպատակադրումն ինքնին գեղեցիկ է և չի կարող քննադատության թիրախ դառնալ, եթե իհարկե չի հակասում արժեքներին: Իսկ աշխատության մեջ ներկայացված արժեքները, ընթերցելու ընթացքում որևէ արտահայտված միտք, համենայն դեպս՝ իմ պարագայում, բանավիճելու ցանկություն չհարուցեց: Ընդ որում, շատ ճիշտ է, որ հեղինակները ներկայացնում են իրենց սեփական նախագծերը, որպեսզի ընթերցողներն ավելի լավ հասկանան, գնահատեն, համարժեք ցանկությամբ տոգորվեն, նույն քայլերն անեն, նման ճանապարհով ընթանան կամ պարզապես հպարտանան և ուրախանան իրենց հայրենակիցների համար:
Այդուհանդերձ, ինքս ամենեւին վստահ չեմ, որ «Ճամփաբաժանին» գրքում արտացոլված ուղիներով կարող ենք հասնել հասարակության փոփոխության: Առավել ևս՝ ազգային համախմբման:
Ըստ իս, հասարակությանը՝ նույնիսկ ժողովրդավարական, հարկ է գլխավորել և առաջնորդել: Կամ՝ այդ նպատակով սահմանել առանց ռիսկերի, հիմնավորված և պարզ ուղի դեպի լուսավոր ապագա: Բանավեճի կոչ անելով՝ մենք անկառավարելի զանազան իրադարձությունների ալիք ենք հրահրում (խոհերի, տեսակետների փոխանակման, գործողությունների, անգործության)՝ և՛ դրական, և՛ բացասական: Սակայն քանի դեռ ցանկալին այս կամ այն պատճառով անընդունելի կլինի որոշ քաղաքական և տնտեսագիտական շրջանակների համար՝ երկրի ներսում կամ երկրից դուրս, նման քննարկումները ծնելու են համակարգված դիմադրություն և ինքնապաշտպանական հակադարձման ծրագրեր: Ինչ-որ մեկի դեպքում անշահավետությունը եղել է և լինելու է անհաջողությունից վախենալու, փոփոխություններից խուսափելու կամ պարզապես անհիմն խոչընդոտներ ստեղծելու պատրվակ:
Սա է պատճառը, որ ինքս կնախընտրեի զերծ մնալ հանրային քննարկումներից և դրա փոխարեն ռազմավարություն մշակել ավելի նեղ միջավայրում, ստեղծել համախոհների խումբ, մշակել ծրագիր ու պաշտպանության մեխանիզմներ, սահմանել գործողություններ, որոշակիացնել գործառույթները և դրանք կյանքի կոչել. մի խոսքով՝ առաջնորդել և իրականացնել շատերի երազանքն ու նպատակը: Լիովին դրական և բաց ձևաչափով:
Կարծում եմ, այսպիսի ձեռնարկի դեպքում անհրաժեշտ է հենվել միջնակարգ կրթություն և սեփական գործ ունեցող խավին: Նման մարդիկ շատ կան, և նրանց գործելակերպն ավելի ստեղծարար է, ըստ իս: Նրանք պատրաստ են ստեղծարար աշխատանք կատարել ի շահ իրենց ժողովրդի: Սակայն նրանց հարթակ է պետք, համակարգվածություն, կառավարում, ընկալելի և մշտական կանոններ բաց աշխատանքի համար:
Անկասկած, մշակված երկարաժամկետ ռազմավարության հիմքում ի վերջո անհրաժեշտ է, որ լինեն և կլինեն հենց աշխատության մեջ նկարագրված արժեքները՝ ազգային ինքնության հենքերը. մշտական իրողություններ, որոնք չեն փոփոխվում իշխանության, անձանց կամ իրավիճակների փոփոխության դեպքում:
Մի քանի տասնամյակի համար գրված այսպիսի ռազմավարությունը կդառնա կանոնակարգային փոփոխությունների՝ սահմանադրական հսկիչ մարմնի ստեղծման, հանրային վերահսկողությամբ ընտրությունների անցկացման հիմք: Այնուհետև, հատուկ ինստիտուտի առկայության պարագայում, որն օժտված կլինի միայն ազգային նպատակին համապատասխանող օրենսդրական ակտերի գնահատման իրավասությամբ, մնացած իշխանական մարմինները կկատարեն իրենց գործառույթներն ու պարտականությունները սովորական ռեժիմով, կառավարության ծրագրերը մշակելով ավելի կարճ ժամանակահատվածի կտրվածքով, այդ ժամկետների համար ընդունելի ու որոշակի խնդիրներով:
Եթե սա չարվի, մենք չենք ունենա կայունություն ու ժառանգորդություն, չենք կարողանա վարքագծային և կրթական երկարաժամկետ համակարգ ստեղծել, ակնկալել արդյունաբերական աճ, ինքնաբավ լինել և պետականությունը ամրապնդել: Եթե նույնիսկ գրքում ներկայացված ռիսկերից խուսանավենք, լավագույն դեպքում՝ հոսանքին տրված լողալու ենք վերջին շարքերում: Այլ կերպ ասած, եթե կառավարությունը, նախագահը, ողջ իշխանական համակարգն իրենց ծրագրերն ու գործողությունները չկառուցեն՝ ուղենիշ ընտրելով ժողովրդի աջակցությանն արժանացած երկարաժամկետ ռազմավարությունը, ապա մենք, լավագույն դեպքում, ժամանակ առ ժամանակ ընտրելու ենք ու թախծենք, որ կրկին ոչինչ չստացվեց: Ժամանակակից աշխարհում ամուր կանգնելու համար պետք է վազել: Սա ես չեմ ասել, բայց կցանկանայի այս խոսքին հավելել, որ ամեն օր պետք է ավելի ու ավելի արագ վազել, երբեմն՝ շատ-շատ արագ: Սա է օրվա իրականությունը: Չի կարելի երկրի համար նախատեսել վեցամյա ծրագիր, և յուրաքանչյուր ժամկետի ավարտին արդարանալու պատճառներ փնտրել ծրագրի չիրականացման համար՝ ճշգրտումներ անելու և գործողությունների շարունակականությունն ապահովելու փոխարեն:
Եզրափակեմ հետևյալ դիտարկմամբ. ձեռագրի երրորդ գլխում ներկայացվող «Հայաստան-2020» ռազմավարության անարդյունավետության պատճառը հենց այս որոշակի գործողությունների ծրագրի բացակայությունն էր և համախոհների շարժում չձևավորելը: Այնպես որ, ևս մեկ անգամ կրկնեմ. եթե նույնիսկ իշխանությունն արդեն նախկինից տարբերվում է, այս դեպքում ևս չի բացառվում ուղղագիծ անխոհեմ հակազդեցությունը: Վերջինս կարող է վախենալ իր «անկախության» հանդեպ ոտնձգությունից: Եվ եթե սա հնարավոր է, ապա մենք, ավաղ, կրկին բախվելու ենք մարդկային ապակառուցողականությանը և երկխոսության ծավալման առանցքային գործոնի բացակայությանը՝ ընդդիմախոսի ազնվության և խելամտության հանդեպ նվազագույն վստահությամբ:
Եվ վերջում ասեմ, որ անչափ շնորհակալ եմ: Ե՛վ ընթերցանության ընթացքն էր շատ հետաքրքրաշարժ, և՛ ընթերցելու պահերին ծագող մտքերը: Անպայման այս աշխատությունը կփոխանցեմ այլոց՝ խորհուրդ տալով ընթերցել:
