Մեծ հետաքրքրությամբ ընթերցեցի և անգամ վերընթերցեցի ձեռագրի սկզբնական գլուխները, որոնցում շարադրված են հեղինակների հայացքները հայության կենսագործունեության շարժընթացին մինչև XIX դարի վերջը և XX դարում: Իմ կարծիքով՝ միանգամայն գնահատելի կլինի այդ տեղեկատվությունը հասցնել և՛ Հայաստանի, և սփյուռքի երիտասարդ սերնդին, որը կանգնած է գլոբալացման մարտահրավերների և ազգային ինքնության պահպանման հնարավորությունների առջև:
Շարադրանքի առավելությունն այն է, որ չնայած հեռավոր և համեմատաբար մոտ անցյալի դիտարկմանը, չի տառապում պատմողականությամբ, գերակշռում է միջգիտակարգման և համակարգման միջոցով հայության արդի խնդիրների լուծման մոտեցումների իմաստավորման ձգտումը:
Երրորդ գլխում հեղինակները կարողացել են համոզիչ կերպով հիմնավորել իրական սպառնալիքների առկայությունը, որոնք իրոք ծառացած են հայ ժողովրդի առջև. Հայաստանի դեպոպուլյացիան, ազգային պետականության կորուստը, մեր ժողովրդի անհետացումը ձուլման հետևանքով:
Որպես այդ ամենի պատճառ նշվում է իշխանության կառուցվածքի էքստրակտիվ մոդելը և այն ծրագրերի բացակայությունը, որոնք առաջ են տանում պետության ու առհասարակ հասարակության ներառական-ինստիտուցիոնալ վերակառուցումը՝ հիմնված իրական ժողովրդավարության համակարգային տարածման վրա: Չափազանց կարևոր են դրույթներն այն մասին, որ իշխանության ինստիտուտների էքստրակտիվության տևականության դեպքում, ցանկացած դրոշի տակ, երկիրը մնում է միջազգային քաղաքականության օբյեկտ՝ զուրկ ազգային պետության և սփյուռքի փոխզարգացման հիմքերից:
Լավագույն օրինակ կարող է ծառայել այս առումով, ըստ իս, Սիոնի հողում գտնվող Իսրայելի պետության և սփյուռքի՝ համայն աշխարհի հրեաների փոխզարգացման արդյունավետ դինամիկ համակարգը, որի մասին կարող եմ դատել Իսրայել կատարած իմ վեց գործուղումների արդյունքների հիման վրա: Այս կապակցությամբ կարևոր է հաշվի առնել Իսրայելի Քնեսեթի կառուցվածքի առանձնահատկությունը՝ բրիտանական Փառապանծ հեղափոխության գլխավոր արգասիքի՝ խորհրդարանի մանրազնին ձևափոխված մոդելը, որ խնամքով հարմարեցվել է Իսրայելի պետության և առհասարակ հասարակության ներառական զարգացման ու անվտանգության ռազմավարական շահերին:
Իշխանափոխության, իշխանության մոդելի էքստրակտիվ էությունը պահպանելով, անարդյունավետության պատկերավոր նկարագրություն է Շվարցի սյուժեն այն հերոսի մասին, որը հաղթելով վիշապին՝ ինքն է վերածվում վիշապի: Հեքիաթի իմաստնությունը և ձեր եզրակացության սկզբունքային նշանակությունը մեր ներսի վիշապին հաղթելն է:
Իմ կարծիքով՝ նպատակահարմար է անդրադառնալ Հայաստանում հայտարարված իշխանության տարանցման ծրագրային նպատակաուղղվածության իրական գնահատականին՝ իշխանության էքստարկտիվության վերարարտադրության հաղթահարման և ժողովրդական զանգվածներին նոր իշխանությունների ձևափոխված էքստրակտիվությունը պարտադրելու միտումով ցանցային համախմբման մանիպուլյատիվ օգտագործումը բացառելու տեսանկյունից:
Ամփոփելով ասեմ, որ սա հիանալի աշխատանք է, որ հայության լավագույն որդիներին և դուստրերին կողմնորոշում է դեպի մեր ժողովրդի ապագայի արհեստավարժ պատասխանատու իմաստավորմանը՝ հայկական պետության և հասարակության կառավարման ներառական ռազմավարության ճշգրտմամբ, ծրագրա-նպատակային խարիսխ նախագծերի մշակմամբ, որոնք կմիավորեն հայ ժողովրդին իր ամենայն սփյուռքյան-ենթաէթնիկ, գեոստատիկ և տնտեսական-ցանցային բազմազանությամբ հանուն բեկումնային զարգացման և անվտանգության դաժան մարտահրավերների և այն հնարավորությունների պայմաններում, որոնք ընձեռել են մեր ժամանակները մեր ազգային պետությանն ու սփյուռքին:
