Ռուբեն Վարդանյանն ու Նունե Ալեքյանը արժեքավոր վերլուծություն են ներկայացում Հայաստանին սպառնացող մարտահրավերների վերաբերյալ: Ըստ հեղինակների՝ հիմնական հարցադրումն այն է, թե ինչպես աշխարհասփյուռ հինավուրց ժողովուրդը, որը վերջերս է վերականգնել իր պետականությունը, կարող է վերագտնել իր կենսունակությունն ու բեկում մտցնել սեփական զարգացման ճանապարհին՝ նշանակալի դերակատարություն ստանձնելով քաղաքակրթական զարգացման գործընթացում:
Պատասխանելով այս հարցադրմանը՝ նրանք իրավացիորեն նշում են, որ բարեկեցությունը, անվտանգությունն ու հայկական ազգային ինքնության պահպանումը պետք է առաջնահերթություն լինեն: «Մենք ցանկանում ենք, որ մեր ժողովուրդը պահպանման մոդուսից անցնի բարեկեցության մոդուսի»,- ասում են նրանք: Բարեկեցություն, որը կլինի բոլորինը:
Ռուբեն Վարդանյանն ու Նունե Ալեքյանը, անշուշտ, իրավացի են՝ հույս հայտնելով, որ 2018 թվականի Թավշյա հեղափոխության արդյունքում առաջացած հզոր «հանրային էներգիան», որը Նիկոլ Փաշինյանին բերեց իշխանության, իմաստալի փոփոխությունների եզակի հնարավորություն ստեղծեց: Սա հնարավորություն է, որ չպետք է կորցնել:
Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի առջև տարաբնույթ մարտահրավերներ են կանգնած՝ Ռուսաստանի հետ խրթին հարաբերությունները, Լեռնային Ղարաբաղի երկարաձգված հակամարտության հանգուցալուծումը, տնտեսական աճի խթանումը և կոռուպցիան, որն իր ուրույն դերն ունեցավ Փաշինյանի իշխանության գալու հարցում:
Այնուամենայնիվ, իմ արձագանքում ես ցանկանում եմ կենտրոնանալ այն բանի վրա, ինչը կենսական եմ համարում Ռ. Վարդանյանի և Ն. Ալեքյանի սահմանած նպատակին՝ Հայաստանի թվային փոխակերպմանը հասնելու ճանապարհին:
Իմ երեսնամյա բժշկական կարիերայում բազմիցս ականատես եմ եղել թվային տեխնոլոգիաների զարգացման օրինակների՝ Միացյալ Թագավորության առողջապահական ազգային ծառայության թվային ակադեմիայի հիմնումից մինչև առաջնային թվային նորարարություններ, որոնք օգնում ենք վերափոխել բժշկական պրակտիկան:
Միաժամանակ մենք ականատես ենք լինում, թե ինչպես են թվային նորարարությունները վերափոխում մեզ շրջապատող աշխարհը և մեզ բոլորիս՝ Նյու Յորքում աշխատանքի շտապող մարդուց, որը ձգտում է ամենակարճ ճանապարհով հասնել աշխատավայր, մինչև Մալավիում ապրող ձկնորսը, որը նույնպես ձգտում է կիրառել ձկնորսական լավագույն փորձը: Հայաստանում սոցիալական ցանցերի դերը առանցքային եղավ հազարավոր աջակիցների մոբիլիզացնելու գործում, որոնք այլ հավասար պայմաններում գուցե չմիանային ցուցարարներին՝ իշխանության բերելով Նիկոլ Փաշինյանին:
2017 թվականի նոյեմբերին հրապարակված «Հայաստանի թվային օրակարգ 2030» ռազմավարական ծրագիրը կենսական է երկրի ապագայի համար: Կառավարությունը նախատեսում է 100 տոկոսով թվայնացնել գործարար համայնքի հետ առնչությունները և 80 տոկոսով՝ հանրային ծառայությունները՝ այդպիսով 50 տոկոսով կրճատելով կառավարության վարչարարական ծախսերը:
Ինչպես հայտարարում են, թվային լուծումները կարող են բարձրացնել վարչարարական արդյունավետությունը, զարգացնել տրանսպորտային ոլորտը, բարելավել միջավայրը, խնայել էներգիան, նպաստել հանրային անվտանգությանը և գյուղատնտեսական արտադրանքի աճին: «Հայաստանի թվային օրակարգ 2030» ռազմավարական ծրագիրը շեշտադրում է կատարում հետևյալ հիմնական բաղադրիչների վրա՝ թվային կառավարում, թվային հմտություններ, ենթակառուցվածքներ, կիբեր անվտանգություն, մասնավոր հատված և ինստիտուցիոնալ հիմքեր:
Անհրաժեշտ է առանց երկարաձգելու կյանքի կոչել այս ծրագիրը: Բայց նաև կարևոր է խթանել տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտի զարգացումը:
Ինչպես ծախսերի կրճատման արդյունքում արդյունավետության բարձրացման պարագայում, կառավարության թվայնացումը կայունացնող գործոն կդառնա. այն թույլ կտա ստեղծելու «անսահման» երկիր, եթե ամեն ինչ լինի թվային և տեղանքով չկաշկանդված: Էստոնիայում կառավարությունը մեկնարկել է թվային «քաղաքացիության» ծրագիր, որն արտասահմանցիներին թույլ է տալիս գրանցվել և օգտվել մի շարք ծառայություններից, օրինակ՝ բանկային, այնպես, ինչպես տեղացիները: Այս ամենը թույլ է տվել ստարտափներին վիրտուալ արմատներ ստեղծել: Թվային «քաղաքացիության» ծրագիրն այնպիսի հաջողություն է ունեցել, որ գերազանցել է բոլոր ակնկալիքները:
Հայաստանի համար, որի բնակչության թիվը նվազում է, քաղաքացիները սփռված են, իսկ 10 միլիոն հայերից 7 միլիոնն ապրում են արտասահմանում, ավելի սերտ կապը թվային տեխնոլոգիաների միջոցով կարող է շրջադարձային լինել: Դա կարող է սփյուռքի համար հայրենիքի հետ կապի վերականգնման նոր խթան դառնալ, ներդրումների նոր հնարավորություններ ստեղծել և խթանել նորարարությունը:
Պետականության սահմանումը վերաիմաստավորվում է, քանզի ժողովուրդներն առավել քան երբևէ դինամիկ են դարձել: «Նյու Յորքեր» ամսագրի հոդվածներից մեկը նկարագրում է ապագան, որտեղ ազգությունը որոշվում է ոչ այնքան բնակության, որքան առցանց գրանցման վայրերով: Որոշ ժամանակ առաջ դա գիտական ֆանտաստիկա կհամարվեր, այժմ՝ ոչ:
Հայաստանի զարգացման ապագայի տարբերակներից Ռ. Վարդանյանն ու Ն. Ալեքյանն առաջարկում են հաբ երկրի տարբերակը, որը որգեդրել են Հարավային Կորեան և Սինգապուրը՝ նպատակ ունենալով երկրի զարգացումը խարսխել սփյուռքի կապերի և ներուժի վրա, ներգրավելով ներդրումներ, նորարարական տեխնոլոգիաներ և բարձորակ մասնագետների:
Այսպիսով, Հայաստանը կարող է հենվել իր ամենաուժեղ կողմերից մեկի՝ ցանցային փոխգործակցության ավանդույթի վրա, որը ժամանակակից աշխարհի կենսական հմտություններից է: Բայց դրան հնարավոր չէ հասնել առանց թվային գործիքների, որոնք այսօր էական են գլոբալ շարժուն հասարակություններում փոխգործակցության հաստատման համար:
Հեղինակները հղում են կատարում «տաղանդայնության» դարաշրջանին և այն կարևոր դերակատարմանը, որ կրթությունն ունի ստեղծարար ներուժ ունեցող հմուտ աշխատուժ ձևավորելու գործում՝ հանուն ավելի լավ աշխարհի: Քանզի աշխատուժը դառնում է ավելի շարժուն, նրանց հմտությունների համար մրցակցությունն էլ ավելի է մեծանում: Հայաստանը պետք է հնարավորինս արագ հասնի անհրաժեշտ թվային ենթակառուցվածքների զարգացմանը՝ բարձր որակավորում ունեցող մասնագետներին վերապատրաստելու և ներգրավելու համար:
Խոսքը Հայաստանը Սիլիկոնային հովիտ դարձնելու մասին չէ: Հաճախ թվում է, թե թվային տեխնոլոգիաներն ինքնանպատակ են. սա սխալ ընկալում է, քանզի տեխնոլոգիան չէ, որ կարևոր է, այլ այն, ինչին կարելի է հասնել դրա միջոցով:
Որպես հաբ երկիր, որը փոխկապակցված է աշխարհին, առաջարկելով բարձրորակ մասնագետների և առաջատար տեխնոլոգիաներ, Հայաստանը փոքր մասնատված ազգից կարող է դառնալ սփյուռքի համար սուվերեն կենտրոն՝ միաժամանակ իր աշխարհագրական դիրքի շնորհիվ նպաստելով տարածաշրջանային հավասարակշռության պահպանմանը:
Տասնամյակներ շարունակ հայերին միավորել է 1915 թվականի Հայոց ցեղասպանության հիշողությունը և այն ցավն ու տառապանքները, որոնք եղել են դրա հետևանքով: Ինչպես նշում են հեղինակները, այսօր նրանք կարիք ունեն «ընդհանուր հպարտության նոր առիթների» և երկրի ապագայի վերաբերյալ լավատեսական գիտակցության:
Նուբար Աֆեյանը սեղանին է դնում դրական տեսլական՝ հենված «գլոբալ ցանցային ազգի» ստեղծման գաղափարի վրա, որը համախմբվում է Հայաստանի՝ որպես հաբ երկրի շուրջ. այդ Հայաստանը պետք է լինի ազգի հզորության աղբյուր, գաղափարների գեներատոր և նորարարության դարբնոց:
Այս տեսլականի կյանքի կոչման գործում թվային փոխակերպումը կենսական է: Այն պետք է դառնա երկրի ապագա զարգացման առաջնահերթություն:
