Դժվար է առանձնացնել այս գրքի գլխավոր միտքը՝ առանց խորանալու բովանդակության մեջ։ Սակայն փորձենք: Ընթերցելը հետաքրքիր է, նույնիսկ եթե երակներումդ մի կաթիլ հայի արյուն չի հոսում: Այն խիստ հավակնոտ է, ինչը շատ գրավիչ է: Հեղինակները հենց նախաբանից արդեն մեծ ակնկալիքներ են հարուցում ընթերցողի մեջ: Եկեք ստեղծենք մոդել՝ մի ամբողջ ազգի, երկրի, աշխարհի ապագայի տեսլական, առաջարկում են նրանք: Եվ շատ համոզիչ կերպով ձեզ տանում են ազգի պատմության միջով՝ ներկայացնելով և՛ բարդ հանգամանքները, և՛ յուրահատկությունները: Եվ բուն մոդելավորման են հանգեցնում արդեն այն վիճակով, որով ընթերցողը պատրաստ է հասկանալու նրանց շարժառիթներն ու տրամաբանությունը։
Գիրքն ինքը շատ արդիական է: «Հայկական աշխարհը» նրանում, ինչպես և իրական աշխարհում, ողջ է, հնացած չէ: Այն քեզ պես այստեղ է և այժմ, այլ ոչ թե սոսկ պատմության էջերին: Հեղինակները հմտորեն խոսում են ժամանակակից իրողությունների և միտումների մասին. տեխնո-միտումներից մինչև տաղանդայնություն և բազմաթիվ այլ բաներ: Եվ դու հաճույքով գտնում ես սեփական մտքերիդ հաստատումը. ապագան մարդիկ են և նրանց հետ կապված ամեն ինչ: Ո՛չ նավթը, ռեսուրսները և նույնիսկ ո՛չ տեխնոլոգիաները:
Գիրքը շատ ազնիվ է: Հեղինակները հպարտանում և բարձր են գնահատում իրենց ժողովրդին, իրենց երկիրը, իրենց ազգը, սակայն չեն վախենում ազգի պատմության բարդ էջերի, օբյեկտիվ բարդ իրողությունների մասին խոսելուց: Դա գրավիչ է: Գիրքը դրական առումով որոշակի է, ինչի շնորհիվ շահեկանորեն առանձնանում է մյուսներից: Այն չի առաջարկում ապավինել պետությանը, նույնիսկ հասարակությանը և նույնիսկ սփյուռքին, որին շատ մեծ ուշադրություն է հատկացվում: Բոլոր հիշատակվածները սուբյեկտներ են, ամեն մեկը յուրահատուկ է իր խնդրով ու դերով, և առանց նրանցից մեկնումեկի լիարժեք փոփոխություններ հնարավոր չեն: Նրանք բոլորը շատ անելիք ունեն. բոլորը և միասին:
Գիրքը գլոբալ է իր մտածողությամբ: Մենք դիտարկում ենք հայկական աշխարհը, սա նրա՛ գիրքն է, նրա՛ մասին է, սակայն նաև ամբողջ աշխարհի անբաժանելի մասն է և պատրաստ է շատ բան տալու վերջինիս: Հավանաբար, հիմնականում դա է պատճաոը, որ ինքդ, հայ չլինելով, այդպիսի հափշտակությամբ ես ընթերցում։ Գիրքը գաղափարային է։ Սոսկ էքսկուրս չէ, փաստերի ու վարկածների կույտ չէ։ Այն ժամանակակից մեծ մոդել է. Հեղինակներն առաջարկում են իրենց հետ միասին մի մեծ տիեզերանավ կառուցել (պատմության մեջ առաջին անգամ) և այն ուղարկել տիեզերք։ Նրանք վախ չունեն մոլորակի մակարդակ ելնելուց. նրանց համար պետությունները կարևոր սուբյեկտներ են, սակայն միակը չեն, քանի որ հասկանալի է, որ «Հայկական աշխարհն» անկասկած ավելի մեծ արքետիպ է։ Այնպես որ, մտավորական մարդն ուղեղն զբաղեցնելու բան կունենա գիրքն ընթերցելու ընթացքում։
Գրքի հեղինակներն օգնում են հասկանալու ազգի յուրահատուկ հատկանիշները, որոնք գոյացել են դարեր առաջ, սակայն գիրքը պատմական փաստաթուղթ չէ: Կարողանալով ձեզ համոզել յուրահատկության հարցում, մի քանի գլուխ անց հեղինակները նորից հիշեցնում են դրանց մասին՝ առաջարկելով այդ յուրահատկություններից շատերի հիման վրա նոր աշխարհ կառուցել։ Եվ դուք հասկանում եք, թե ինչու: Ցանցային կառուցվածք, ազգ-թարգման, հաբ-երկիր, ուսման հատուկ ունակություն. այո իհարկե:
Գուցեև կարևորն այն է, որ (չնայած դա հասկացություն է, մտավոր լուրջ խնդիր, որ լուծում են հեղինակները) այն որոշ չափով կենդանի «ճանապարհային քարտեզ» է։ Դու հավատում ես, որ հնարավոր է դա անել, որ հնարավոր է ձեռնամուխ լինել այդ տրամաբանությանը, այդ ծրագրին, իսկապես կատարել փոփոխությունները, որոնց մասին խոսում են հեղինակները, հնարավոր է պատասխանել հարցերին, որոնք բարձրացնում են նախաբանում։ Սա շատ կարևոր զգացում է մեր աշխարհում, ուր կան շատ բառեր, սակայն միշտ չէ, որ տեղ կա գործերի, առավել ևս՝ նման մեծապարփակ գործի համար։
