Ժիրայր
Լիպարիտյան 

ԽՆԴԻՐՆԵՐ՝ ԿԱՊՎԱԾ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՄԱՍԻ ՀԵՏ 

Հայաստանի և հայ ժողովրդի պատմությանն առնչվող շատ երկար հատվածը խիստ խնդրահարույց է։

Ա. Այն քննադատական մոտեցում չի ցուցաբերում բազմաթիվ հաստատությունների / իրադարձությունների / ժամանակաշրջանների հանդեպ, որոնց անհրաժեշտ էր քննադատորեն մոտենալ, և խիստ կողմնակալ է նրանց հանդեպ, որոնց հարկավոր էր ավելի օբյեկտիվորեն մոտենալ: 
Բ. Կան բազմաթիվ հաստատություններ / իրադարձություններ / ժամանակաշրջաններ, որոնք վերաբերում են քննարկվող հարցերին, սակայն ամբողջապես անտեսված են: 
Գ. Բազմաթիվ կարևոր գործոններ կան, որոնք պարզաբանում են հայոց պատմության դինամիկան և այդ ամբողջ ընթացքում տեղի ունեցած փոփոխությունները․ գործոններ, որոնք վերաբերում են քննարկվող հարցերին, որոնց սակայն անդրադարձ չի կատարվել: 
Դ. Օգտագործված աղբյուրների հղումը չափազանց կամայական է և դիպվածային: 
Աշխատանքը ներկայացնում է սխալ պատմություն, իսկ սխալ պատմությունները չեն կարող հանգեցնել ճշմարիտ եզրակացությունների: 
 
 
ԽՆԴԻՐՆԵՐ՝ ԿԱՊՎԱԾ ՓԱՍՏԱՐԿՆԵՐԻ ՀԵՏ  
 
Տեքստում ներկայացված փաստարկների հետ կապված կան բազմաթիվ խնդիրներ, որոնք հնարավոր չէ բոլորը թվարկել։ Ահա մի քանի ակնառու օրինակ. 
 
Ա. Տեքստում նշվում է, որ, Սփյուռք դառնալով, մենք չենք ձուլվել։ Պատմությունը ցույց է տալիս, իսկ ներկայիս միտումները մատնանշում են, որ իրականում ձուլվել ենք. որոշ ժամանակներում և վայրերում՝ դանդաղ, իսկ որոշ դեպքերում` ավելի արագ: 
 
Բ. Տեքստում նշվում է, որ Հայաստանը միշտ անկախություն է ձեռք բերել կայսրությունների փլուզման հետևանքով: Այս պնդումն իրականությանը համապատասխանում է միայն մեկ՝ Առաջին Հանրապետության պարագայում, սակայն՝ ո՛չ պատմականորեն կամ Երրորդ Հանրապետության առնչությամբ: Նվազագույնը, որ հակավոր է ընդունել, այն է, որ հայերը մեծ դեր են ունեցել այդ կայսրությունների թուլացման գործում: Ասվածը հատկապես վերաբերում է Երրորդ Հանրապետության ծնունդին: 
 
Գ. Տեքստում համարվում է, որ պարտադիր չէ, որ Հայաստանը կարգավորի Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը՝ հաջող ու կատարյալ պետություն դառնալու համար։ Վերջին 30 տարիները ցույց են տվել, որ նման մտածողությունն ու քաղաքականությունը վավեր չեն:  
 
ԽՆԴԻՐՆԵՐ, ՈՐՈՆՔ ԱՌՆՉՎՈՒՄ ԵՆ ՓԱՍՏԱՐԿՆԵՐԻ ՀԻՄՔՈՒՄ ԸՆԿԱԾ ԵՆԹԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՆ 
 
Աշխատության մեջ վերլուծությունների և առաջարկվող ծրագրի հիմքում ընկած են ենթադրություններ, որոնք սխալ են և կարող են կասկած հարուցել առաջարկվող ծրագրի կիրարկելիության ու գործադրելիության առնչությամբ։ Աշխատության մեջ ենթադրվում է, թե  
 
Ա. Այսօր մենք միևնույն հայերն ենք, ինչ եղել ենք 100, 500, 1000  կամ 2000 տարի առաջ: Թեեւ պատմության մեջ կան շարունակականության մի շարք ոլորտներ և վարքագծային պարադիգմատիկ պատկերներ, մեր և մեզ շրջապատող պայմանների մեջ չափազանց շատ բան է փոխվել, որպեսզի կարողանանք այդ ենթադրության վրա հիմք կառուցել։ 
 
Բ. Բոլոր հայերը եղել են և այսօր էլ նման են բոլոր մյուսներին, հասարակական շերտավորումները տարբեր վարքագծեր և հաճախ միմյանց հակընդդեմ շահեր չեն առաջացրել։ 
 
Գ. Հայ լինելը միևնույն բանն է նշանակում թե՛ Հայաստանում և թե՛ այլ վայրերում բնակվող հայերի համար: 
 
Դ. Հնարավոր է ստեղծել այն, ինչ առաջարկվում է տեքստում՝ առանց անկախության կենսունակ աստիճան ապահովելու: 
 
Ե. Հնարավոր է ստեղծել այն, ինչ առաջարկվում է տեքստում, ըստ էության՝ մի գերհամակարգ՝ առանց նախապես ամուր հիմք, ենթակառուցվածք ստեղծելու: Այն, ինչ տեսնում ենք տեքստում, ենթակառուցվածքի փոխարինումն է երևակայական «ընտանիքով»  ու այլ արժեքներով, որոնք ենթադրաբար պատմականորեն առկա են մեր գեներում / մշակույթում։ 
 
Թվարկումը կարելի է շարունակել: 
 
Ես քաջ գիտակցում եմ ահռելի այն գործը, որ ներդրվել է սույն աշխատությունը գրելու և ներկայացնելու մեջ, և բարձր եմ գնահատում դրա հիմքում ընկած մտահոգությունները: Թույլ տվեք նշել նաև ռուսերեն տեքստի անգլերեն գերազանց թարգմանության մասին։